Tác Giả hữu ngọc

Từ Điển Văn Hóa Cổ Truyền Việt Nam

Một cuốn từ điển để “dạo chơi trong tác phẩm, lang thang từ mục từ này sang mục từ khác, lần giở vài trang rồi lộn lại, nhảy vọt từ trò chơi dân gian sang văn chương bác học, từ nghi lễ đạo giáo sang phẩm phục, từ đền chùa sang ma quỷ, từ đàn nguyệt sang cây thuốc… Mà có lẽ cũng nên lạc đường quên lối, nhờ cuốn sách này, trong khu rừng bao la của văn hóa Việt Nam.”

(PHILIPPE PAPIN, Viện Viễn Đông Bác cổ)

“…Cuốn Từ điển văn hóa cổ truyền Việt Nam do nhà văn hóa Hữu Ngọc chủ biên, cùng các cộng sự là những chuyên gia, nhà nghiên cứu chuyên sâu trong các lĩnh vực được đề cập. Cuốn sách đã được xuất bản nhiều lần, và ấn bản này là sự kế thừa từ lần tái bản năm 2000, với những sự “sửa chữa và bổ sung”. Văn hóa là một phạm trù rất rộng, có thể nói bao hàm hầu hết mọi khía cạnh trong đời sống tinh thần và vật chất của con người. Cuốn sách, như ở tiêu đề đã làm rõ, đề cập các vấn đề thuộc văn hóa cổ truyền. Nghĩa là sẽ có rất nhiều nội dung, khái niệm, kể cả địa danh... đến nay không còn phổ biến, hay đã được biến cải, đổi tên theo thời gian, nhưng vẫn được trình bày, giới thiệu. Đương nhiên trong đó có cả những tập quán, tập tục giờ đã trở nên lỗi thời (như một số hủ tục), hay trái với quan điểm hiện hành về sinh thái, môi trường (như cách săn bắt một số loài thú quý từng phổ biến trong dân gian)... Đồng thời với đó là không ít những thay đổi về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ở nhiều địa phương, tỉnh, thành trong suốt những năm qua còn chưa được cập nhật. Rất mong bạn đọc coi đây là cuốn sách giúp tìm hiểu về các khái niệm, ý niệm trong văn hóa cổ truyền, hơn là để tra cứu số liệu cụ thể.” - Nhà xuất bản Kim Đồng -

Về tác giả: Nhà văn hóa Hữu Ngọc sinh ngày 22 tháng 12 năm 1918, từng làm nhiều nghề: dạy học, làm địch vận trong quân đội, làm văn hóa đối ngoại, viết sách, viết báo, dịch thuật, nghiên cứu văn hóa... Ông sử dụng thành thạo tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức, sử dụng được chữ Hán. Suốt nhiều chục năm, ông tâm huyết giới thiệu văn hóa Việt Nam ra nước ngoài và giới thiệu văn hóa nước ngoài vào Việt Nam, được bè bạn trong nước và quốc tế trìu mến gọi là “nhà xuất nhập khẩu văn hóa”.

Với sự uyên bác, nghiêm cẩn, vững vàng nhiều ngoại ngữ cùng phong thái giao tiếp lịch lãm, bước qua tuổi 100, nhà văn hóa Hữu Ngọc đã dành bảy thập kỉ đưa văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời luôn giữ sức sáng tạo và cầu thị trong hành trình vạn dặm tới “chân trời góc bể” để thu lượm, chắt lọc tinh túy các nền văn hóa năm châu nhằm giới thiệu về Việt Nam. Tuyển tập bài viết trong Ngẫm chuyện xưa nay được trích xuất từ vốn sống, vốn đi và sự ngẫm suy của ông trong hàng chục năm làm “xuất nhập khẩu văn hóa” sẽ khơi dậy trong lòng mỗi độc giả tình yêu, lòng tự hào dân tộc và trách nhiệm cá nhân để bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt.

Hữu Ngọc

Tác giả Hữu Ngọc sinh ngày 22 tháng 12 năm 1918, từng làm nhiều nghề: dạy học, làm địch vận trong quân đội, làm văn hóa đối ngoại, viết sách, viết báo, dịch thuật, nghiên cứu văn hóa... Ông sử dụng thành thạo tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức, sử dụng được chữ Hán. Suốt nhiều chục năm, ông tâm huyết giới thiệu văn hóa Việt Nam ra nước ngoài và giới thiệu văn hóa nước ngoài vào Việt Nam, được bè bạn trong nước và quốc tế trìu mến gọi là “nhà xuất nhập khẩu văn hóa”.

TS Trần Đoàn Lâm - Giám đốc Nhà xuất bản Thế giới

“Những sáng tác của Hữu Ngọc rút ra từ thực tế đời sống. Đi nhiều trong và ngoài nước, ông hiểu sâu sắc về địa lí, về dân tộc, về lịch sử và văn hóa của các vùng đất.”

Nhà thơ Trần Đăng Khoa

“Hữu Ngọc là người giỏi nhiều ngoại ngữ, am tường văn hóa nhân loại, lại đi nhiều, đọc nhiều… Bằng con mắt của một người thuần Việt, ông nắm bắt vẻ đẹp của những nền văn minh nhân loại. Và bằng con mắt của nhân loại, ông phát hiện ra những tinh chất đặc sắc của Việt Nam mà nhiều khi người Việt ta ở trong nước không thể nhìn ra... Ông viết chữ ít mà lượng thông tin lại nhiều. Đó là loại văn chương điện tín. Mỗi chữ là một kí tự thông tin. Một lối văn mộc, không son phấn, văn hoa… Các tập sách của Hữu Ngọc thường rất dày, nhưng người đọc vẫn không thấy dài.”

“Vào tuổi một trăm, Hữu Ngọc muốn nhìn lại và suy ngẫm về đời mình, cuộc đời và xã hội qua lăng kính tư duy của những trí tuệ uyên thâm trên thế giới. Cuộc hành hương tinh thần này là tiền đề và nội dung Cảo thơm lần giở.

Ông giới thiệu cuộc đời và tư duy của hơn 180 danh nhân Đông - Tây, từ xưa đến nay, thuộc mọi lĩnh vực: tôn giáo, văn hóa, triết học, khoa học, văn học, nghệ thuật, đạo đức học, xã hội học, sử học, tâm lí học, chính trị học... Bức phác họa hoành tráng ấy nêu lên những tư tưởng, học thuyết và khuynh hướng chủ yếu của các nền văn hóa thế giới qua những đại diện tiêu biểu, bao gồm: những giáo chủ như Phật Thích Ca, Chúa Jésus, tiên tri Muhammad, những triết gia như Khổng Tử, Sokrates, Hegel, Sartre... Những nhà khoa học như Darwin, Einstein, những nhà văn, nhà thơ như Shakespeare, Cesvantes, Dante, Goethe, Dostoyevsky, Lỗ Tấn, Tagor, Molière... Những chính khách như Kennedy, Mandela, Obama... Những nhà chiến lược quân sự như Tôn Tử, Machiavelli... Những nghệ sĩ như Leona de Vinci, Picasso, Guitry... Về phần Việt Nam có ba vị được tổ chức thế giới UNESCO công nhận: Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Chí Minh.

Mỗi danh nhân được giới thiệu dưới hai góc độ: cuộc đời và những danh ngôn thể hiện tư tưởng của nhân vật. Các vị được xếp theo thứ tự ABC, khiến cho cuốn sách mang dáng dấp một từ điển. Thực ra đây không phải là một từ điển theo đúng quy tắc, vì nó không mang tính khách quan khoa học của một tác phẩm kinh điển. Có thể coi đó là một tập kí đậm màu sắc cá nhân. Trước hết, tuy lựa chọn các nhân vật là những danh nhân tiêu biểu, nhưng do sở thích cá nhân và thời gian nghiên cứu hạn chế của tác giả, một số vị quan trọng đã vắng mặt. Tác giả hi vọng, đến lần tái bản sẽ bổ sung một số vị quan trọng, nhẽ ra có mặt ở lần xuất bản này. Tùy hứng chi phối độ dài ngắn của mỗi chân dung. Hàng nghìn danh ngôn được trích, đề cập đến những quan niệm khác nhau về thế giới quan và nhân sinh quan.

…Xin mời bạn đọc cùng Hữu Ngọc thực hiện một chuyến lãng du văn hóa qua thời gian và không gian, để tìm con người muôn thuở.”

(Nữ nhà văn Mĩ Lady Borton)

Nhà văn hóa Hữu Ngọc tự bạch: “Cuộc hành hương tìm về quá khứ của bản thân tác giả đã đem lại cho tác giả chút bình thản để hồi tưởng những chuyện riêng tư và cả những sự kiện quốc gia và quốc tế đương thời… Trong quá trình hồi tưởng, tác giả luôn băn khoăn về ý nghĩa các sự việc đã qua, rồi từ đó suy ngẫm về ý nghĩa đời người và phận người… Cuộc hành hương của tác giả rẽ sang ngả khác: qua thư tịch, đi “gõ cửa” các danh nhân thế giới để tìm những giải đáp cho câu hỏi trên. Thành quả “tầm sư” ấy là cuốn sách này.”

Lời khen ngợi:

“Từ trước đến nay, tôi chưa từng gặp người bắc cầu giữa các nền văn hóa như ông Hữu Ngọc - cắm rễ sâu vào văn hóa Việt Nam, một con người quốc gia chân chính, rất tế nhị khi thâu nhận những nền văn hóa khác.” - Đại sứ Thụy Điển BORJE LUNGGREN - (Trích diễn văn tại buổi lễ gắn Huân chương Bắc Đẩu tại Đại sứ quán Thụy Điển, ngày 6 tháng 6 năm 1997)

“Tôi có những người bạn và cộng tác viên tài giỏi, tận tâm, đứng hàng đầu là anh Hữu Ngọc, con người uyên bác, vừa có tri thức vừa có tâm.” - Bác sĩ NGUYỄN KHẮC VIỆN (Trích diễn văn tại buổi lễ nhận Giải thưởng Lớn của Viện Hàn lâm Pháp, năm 1992)

“Nếu có một nhà trí thức nào, một nhà văn nào xứng đáng nhận Huân chương Cành cọ Hàn lâm này, thì đó là ông Hữu Ngọc, nhà văn hóa, nhân văn lớn.” - Đại sứ Pháp CLAUDE BLANCHEMAISON (Trích diễn văn tại buổi lễ gắn Huân chương Cành cọ Hàn lâm ngày 14 tháng 2 năm 1992)

“Ông Hữu Ngọc là một trong những học giả xuất sắc của Việt Nam. Ở ông, tôi xin chào không những một kí ức không bao giờ cạn, mà cả một con người có vốn văn hóa tế nhị, hình ảnh của Việt Nam.” - Bộ trưởng Bộ Quan hệ quốc tế về khối Pháp ngữ của Quebec, Canada SYLVAIN (Lễ ra mắt cuốn Phác thảo chân dung Hà Nội do Québec tài trợ, ngày 6 tháng 11 năm 1997)

Về tác giả:

Nhà văn hóa HỮU NGỌC sinh ngày 22 tháng 12 năm 1918 tại Hà Nội.

Trong suốt cuộc đời lao động chữ nghĩa miệt mài của mình, ông đã được trao tặng nhiều giải thưởng danh giá:

Hai Huân chương Độc lập

Huân chương Chiến công

Huân chương Cành cọ Hàn lâm (Pháp)

Huân chương Bắc Đẩu (Thụy Điển)

Giải Mot d’or (Pháp)

Giải Vàng Sách Việt Nam 2006

Giải Đồng Sách Việt Nam 2015

Giải thưởng Quốc gia Sách Việt Nam 2017

Giải GADIF 2008 của Nhóm các Đại sứ quán, Phái đoàn và các Tổ chức Pháp ngữ tại Việt Nam

Giải Nhất toàn quốc 2015 về Thông tin Đối ngoại

Giải thưởng Lớn Bùi Xuân Phái về Tình yêu Hà Nội 2017

Cuốn Việt Nam: Tradition and Change (NXB Đại học Ohio, 2017) được tổ chức Mĩ CHANCE (chuyên giới thiệu sách quốc tế) xếp hạng ưu - 4 sao