Tác Giả Phạm Công Luận

Với Ngày Như Lá Tháng Như Mây

Trải dài qua 30 bài viết, tập tản văn Với Ngày Như Lá Tháng Như Mây... chứa đựng một cuộc du hành trong tâm tưởng của tác giả đưa người đọc trôi về thời xa vắng của đất Sài Gòn - Gia Định trên dưới nửa thế kỷ trước. Ở đây, không chỉ là kỷ niệm riêng tư của tác giả về những ngày ấm êm trong ngôi nhà cũ của cha mẹ, mái trường yêu dấu với hình bóng thầy cô bè bạn, những ngày hè tươi đẹp với thú vui trẻ nhỏ và món quà vặt đơn sơ... mà bàng bạc trong đó còn là câu chuyện khắc họa đôi nét chân dung vài nhân vật nổi tiếng của Sài Gòn xưa, những câu chuyện về các khu phố nổi tiếng như xóm chợ Nancy, Cây Gõ, Xóm Gà... vừa quen thuộc gần gũi nhưng chứa đựng nhiều huyền thoại của cuộc sống một thời không còn nữa...

Tác giả vẫn giữ được sự kết hợp tự nhiên và nhuần nhuyễn ở dạng bài tản văn đậm cảm xúc tự nhiên nhưng ngồn ngộn tư liệu, luôn có khám phá mới và chi tiết mới, giữ được thế mạnh của một cây viết sinh ra và lớn lên ở thành phố này. Cuốn sách sẽ khơi gợi lại niềm hoài nhớ của một cộng đồng không nhỏ những người gắn bó với thành phố, góp phần lưu giữ những ký ức đang dần mai một và giúp các độc giả mai sau lần tìm về quá khứ.

Biếm Họa Trên Báo Chí Sài Gòn Trước 1975

Đọc những trang viết trong Biếm Họa Trên Báo Chí Sài Gòn Trước 1975, càng thấy kính phục tài năng, nghị lực cùng nhiệt tâm với nghề của các họa sĩ trong hành trình dấn thân vạch trần hiện thực xã hội bằng ngôn ngữ biếm. Họ chẳng những giỏi diễn đạt khúc chiết ý tưởng bằng hình tượng sinh động, lại còn phản ứng rất nhanh nhạy với những vấn đề thời sự trong thời gian gấp rút cho kịp số báo in mà vẫn đảm bảo người xem có thể hiểu được tầng nghĩa ẩn sau lớp hình họa. Đó là giai đoạn xã hội miền Nam trong hoàn cảnh chiến tranh liên miên cùng tình hình chính trị phức tạp đã tác động gần như mọi mặt đời sống xã hội, bày biện ra những hoàn cảnh trước nay chưa từng có. Tranh biếm họa thời ấy có thể là tự trào cá nhân, giễu nhại thói hư tật xấu người đời hay châm biếm chính sách và chính khách. Lắm phen người cầm cọ phải đánh cược sự tự do cá nhân để bộc lộ quan điểm qua một bức tranh biếm, và tờ báo cũng phải đánh cược cả vận mạng để phát hành.

Càng thêm ngưỡng mộ nhà báo Phạm Công Luận, trong điều kiện tra cứu không dễ dàng khi nguồn tư liệu báo chí Sài Gòn trước 1975 hiếm hoi và tản mát, nhưng anh vẫn nỗ lực tìm tòi, góp nhặt để cuối cùng cho ra được một công trình biên khảo lớp lang và đầy đặn như vậy. Biếm Họa Trên Báo Chí Sài Gòn Trước 1975 xứng đáng là cuốn sách dành cho những độc giả quan tâm đến đời sống văn hóa xã hội của đô thị miền Nam xưa, không chỉ riêng giới cầm cọ.

“Ngay lần đầu lật xem tập bản thảo tôi đã thấy sướng củ tỉ... khi được nhìn thấy cả một bầu trời tuổi thơ tái hiện. Kìa là những tên tuổi quen thuộc Văn Hiếu, Vương Nghiêm, Đức Khánh, rồi là Tuýt, Ớt, Chóe... với những phong cách vẽ không ai lẫn được với ai... Hơn nửa thế kỷ trước, tôi và bạn cùng trang lứa đã bị mê hoặc bởi tranh vẽ của họ. Mãi hôm nay mới được xem lần nữa những bức tranh đăng báo một thời gắn với tuổi thơ chúng tôi, tưởng chừng không bao giờ thấy lại nữa. Cảm ơn Luận nhiều.

Và sẽ còn cảm ơn tác giả nhiều nữa, khi ta lật từng trang sách...”

(Họa sĩ Đức Lâm)

Thông tin tác giả

PHẠM CÔNG LUẬN là tác giả của nhiều tác phẩm: Đường phượng bay, Những sắc màu Nhật Bản (viết chung với Asako Kato), Những lối về ấu thơ (in chung với Đặng Nguyễn Đông Vy), Nếu biết trăm năm là hữu hạn (viết chung với Đặng Nguyễn Đông Vy – bút danh Phạm Lữ Ân), Trên đường rong ruổi, Bộ sách 5 cuốn Sài Gòn – Chuyện đời của phố, Sài Gòn – Phong vị báo xuân xưa, Những bức tranh phù thế, Bộ sách 2 cuốn Tùy bút – Hồi ký – Giai thoại trên báo xuân Sài Gòn xưa (tuyển chọn), Chú bé Thất Sơn, Với ngày như lá, tháng như mây, Sài Gòn Gia Định Chợ Lớn – Ký ức rực rỡ (in chung với Lâm Nguyễn Kha Liêm), Hồn đô thị, Hồi ức Phú Nhuận,…

Sài Gòn Đẹp Xưa

Cuốn sách là những biên khảo, ghi chép, tùy bút về Sài Gòn với hai phần chính: Còn vọng xưa và Nơi chốn cũ. Đó là câu chuyện về lối phục sức, giải trí, ẩm thực... của người dân vùng đất này. Đó cũng là những ký ức thân thương về một thời nghèo khó với cơm “Lâm vố” hay “Thời tận dụng”. Đó còn là kỷ niệm về những địa danh nổi tiếng Sài Gòn một thuở: chợ Bến Thành, đường Duy Tân, đường Pasteur, cầu Bông, ngã tư Hàng Sanh...

“Người lưu giữ ký ức phố thị” – nhà văn Phạm Công Luận, qua cuốn sách này sẽ tiếp tục phục dựng lại những sinh hoạt đời sống của Sài Gòn bằng những câu chuyện nhỏ, để khi ghép vào, bạn đọc sẽ thấy bức tranh toàn cảnh về Sài Gòn một thuở.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

PHẠM CÔNG LUẬN

Hiện là nhà báo và là tác giả của những tựa sách đang bán chạy nhất thị trường sách hiện nay. Tác phẩm đã xuất bản:

- Với ngày như lá tháng như mây (2022)

- Sài Gòn - Gia Định – Chợ Lớn: Ký ức rực rỡ (2022)

- Hồn đô thị (2022)

- Sài Gòn – ngoảnh lại trăm năm (2021)

- Tùy bút - Hồi ký - Giai thoại trên bảo Xuân Sài Gòn xưa (2020-2021)

- Những bức tranh phù thế (2019)

- Sài Gòn – Phong vị báo Xuân xưa (2018)

- Sài Gòn – Chuyện đời của phố (5 tập, 2014-2018)

- Trên đường rong ruổi (2014)

- Nếu biết trăm năm là bữa bạn (bút danh chung Phạm Lữ Ân, đồng tác giả Đặng Nguyễn Đông Vy, 2012)

- Những lối về ấu thơ (viết chung với Đặng Nguyễn Đông Vy, 2012)

- Những sắc màu Nhật Bản (viết chung với Asako Kato, 1997)

- Đường phượng bay (1995)

- Chú bé Thất Sơn (1993)

Hồi Ức Phú Nhuận - Bìa Cứng

“Nếu như ai cũng thích và có thể viết, sẽ có rất nhiều cuốn sách được xuất bản kể về từng vùng miền, dù đó là một tỉnh thành lớn, một thị trấn nhỏ hay chỉ một khu cư xá, một con phố. Điều này nói lên rằng vùng đất nào, dù lớn hay nhỏ cũng có thể là điều quan tâm, là vốn hiểu biết và kho cảm xúc đầy ắp trong hồi ức của bất cứ ai từng sống ở đó, không nhất thiết phải sinh ra, lớn lên hay sống cả đời với nó”

(Lời tựa sách)

MỘT CUỐN SÁCH CHO QUÊ NHÀ PHÚ NHUẬN

Cách nay gần mười năm, tôi được đọc cuốn “Đa Kao trong tâm tưởng” của tác giả Vĩnh Nhơn, in ở Canada. Đây là cuốn hồi ức được tác giả viết bằng giọng văn chân thành giản dị, viết như thủ thỉ bên tai người đọc những chuyện kể về một khu đô thị nhỏ thuộc Sài Gòn cũ mà tác giả sinh ra và lớn lên trước khi ra nước ngoài sống.

Cuốn sách này là một gợi ý thú vị khi tôi đang viết sách về chủ đề Sài Gòn xưa. Tôi bắt đầu suy nghĩ về đề tài và tìm hiểu tư liệu, xác định ít ra có thể viết về bốn khu vực đô thị ở Sài Gòn – Gia Định thời trước. Đó là những khu vực có nhiều người sinh sống lâu đời, có những di tích kiến trúc cổ, có những câu chuyện của những gia đình cố cựu, của những người dân từng chứng kiến bao nhiêu cuộc thăng trầm đi qua xóm phố của họ Ở đó cũng có nhiều quán xá lâu đời có phong vị riêng, có nhiều nhân vật nổi tiếng một thời đến cư ngụ và để lại những giai thoại, kỷ niệm ở đó.

Ban đầu, tôi tiến hành viết vể khu vực Chợ Lớn từ năm 2017, nhưng do nhiều lý do, mãi đến gần đây mới tạm xong bản thảo.

Cuốn sách tôi thực hiện xong trước là cuốn sách dày hơn 300 trang ”Hồi ức Phú Nhuận” được giới thiệu ở đây, viết về khu vực Phú Nhuận, gói gọn trong ranh giới một quận là nơi tôi sinh ra, lớn lên và đang sống.

Hồi tôi còn nhỏ, Phú Nhuận là trung tâm của quận Tân Bình thuộc tỉnh Gia Định, áp sát đô thành Sài Gòn. Nơi đây có Lăng mộ của phó tổng trấn Gia Định thành Trương Tấn Bửu, lăng các danh thần nhà Nguyễn như Võ Di Nguy, Võ Tá Thời Pháp thuộc, giới nhà giàu người Pháp chạy xe song mã đi dọc con đường Phan Đăng Lưu bây giờ trong buổi sáng sớm còn hơi sương đến tìm không khí mát mẻ của nông thôn nước Pháp, dân thích làm ăn thì tìm cách thử nghiệm trồng cây cao su dọc theo đường Nguyễn Kiệm bây giờ, khi nó chưa xuất hiện ở đất nước này, người thích giải trí thì đến mấy nhà hát cô đầu trên đường Phan Đình Phùng ngày Từ 1954 đến 1975, Phú Nhuận phát triển nhanh, có nhà hàng bò bảy món lừng danh Ánh Hồng, có nhiều quán phở ngon như Bắc Huỳnh, Quyền, Tàu Bay Phú Nhuận, có trung tâm thể dục thẩm mỹ của ông “Kiến càng” Nguyễn Thành Nhơn, là nơi xuất phát của hai đại ban cải lương là Thủ Đô và Hương Mùa Thu, có nhiều lò võ nổi tiế Không gian những năm 1960 ghi dấu những con đường thân thương qua lại hằng ngày thời ấu thơ, từ Võ Di Nguy, Nguyễn Minh Chiếu, Trương Tấn Bửu, Võ Tánh, Lê Tự Tài, Cách Mạ Là ngôi trường tiểu học Võ Tánh, Quốc Anh, Thánh Thomas, Đạt Đứ Là những hàng quán, tiệm mì

Trong phần mở đầu chương DẬP DÌU TÀI TỬ GIAI NHÂN trong sách, tôi viết: “Vùng đất này không phải là vùng dân cư có tỷ lệ người sang trọng, giàu có cao như nhiều khu vực ở quận 1, quận 3 hay quận 5… nhưng ở đây có cuộc sống khá êm đềm, vị trí nhiều thuận tiện cho cư dân.

Phú Nhuận nằm sát đô thành Sài Gòn, chỉ cần băng qua một cây cầu là bước vào quận 1, quận 3 để đi làm, đi diễn hay đến các tòa báo trong bán kính vài cây số. Phú Nhuận nằm giữa tuyến đường từ Sài Gòn đến sân bay Tân Sơn Nhứt và khu trồng trọt Gò Vấp, Hóc Môn. Vùng đất này từ xưa có nhiều biệt thự dọc theo đường từ sân bay ra Sài Gòn, có cả sân golf nên còn nhiều khoảng xanh mát mẻ, lại là vùng đất cao nên không bị ngập, đào giếng dễ dàng có nước trong để dùng. Dân cư Phú Nhuận không cần đi chợ xa để lo bữa cơm mỗi ngày vì đã có chợ Phú Nhuận khá phong phú từ thức ăn cho bữa cơm đến hàng quà vặt, sau đó là chợ Ga hay chợ Lò Đúc. Nếu nhu cầu cao hơn, chỉ cần qua cầu Kiệu là đến khu Tân Định sầm uất, qua vài cây số là sang chợ Bà Chiểu, khu ăn uống đường Nguyễn Văn Học (nay là Nơ Trang Long). Dọc đường Võ Di Nguy (nay là Phan Đình Phùng) và một số đường khác trong vùng có hệ thống cửa hàng dịch vụ lâu đời của người Hoa và người Việt. Từ xưa ở đây đã có nhà thuốc Ông Tiên lớn nhất Đông Dương, các tiệm giặt ủi, tiệm nước, tiệm mì hủ tíu, tiệm thuốc Bắc, rạp hát….

Sau năm 1954, nơi này phát triển nhiều nhà may, rạp hát, tiệm bán giày dép… Sống ở Phú Nhuận, cả năm không ra khỏi quận cũng chẳng sao vì đã được đáp ứng đầy đủ. Dân cư Phú Nhuận đa số là người cố cựu, sống hiền hòa, ít dòm ngó người khác.

Phú Nhuận trước năm 1975 có nhiều cơ sở liên quan đến hoạt động văn hóa dù là khu đô thị ngoại thành. Nơi đây có hai tòa soạn của Tuần báo Dân Mới ở trên đường Trần Kế Xương, Tuần báo Thiếu Nhi của ông Khai Trí Nguyễn Hùng Trương. Số nhà xuất bản còn nhiều hơn, có NXB Như Ý của ông Ngô Trọng Hiếu trên đường Võ Di Nguy, NXB Đông Phương và Huyền Trân của nhà văn Nhật Tiến trên đường Thiệu Trị, NXB Cảo Thơm của ông Hồ Hải Trần Thế Nam, NXB Phương Thảo và NXB Yên Sơn trên đường Võ Di Nguy, NXB Triều Dương trên đường Nguyễn Huệ. Có các nhà in là nhà in Bùi Trọng Thúc, nhà in Khánh Hưng, nhà in Thái Hưng, nhà in Trường Thịnh đều trên đường Võ Tánh. Cuối cùng, có ba hãng phim là Kim Cương Phim của bà Nguyễn Thị Kim Cương (Nghệ sĩ Kim Cương) trên đường Hoàng Diệu, Lam Sơn Phim của tài tử điện ảnh Hoàng Vĩnh Lộc và Mỹ Phương Phim trên đường Chi Lăng. Vùng đất này cũng từng là nơi phát tích của hai đoàn cải lương đại ban.

Đó là những lý do để Phú Nhuận thu hút nhiều người đến sinh sống, trong đó có đông đảo giới nghệ sĩ”. (hết trích).

Tôi ngạc nhiên khi có đông đúc văn nghệ sĩ từng sống ở đây. Cư xá Chu Mạnh Trinh với các tên tuổi hàng đầu như Phạm Duy, Năm Châu – Kim Cúc, Kim Thoa, Bà Tùng Long, Duyên Anh, Dương Thiệu Tước, Thẩm Thúy Hằ Phú Nhuận còn là nơi sinh sống của nhà văn Hồ Biểu Chánh, danh họa Nguyễn Gia Trí, nghệ sĩ Kim Cươ và nhiều văn nghệ sĩ khác.

Ban đầu, bản thảo tôi viết có hơn 100 bài một chút. Sách dự định phát hành trước Tết Quý Mão 2023. Nhưng sau đó, tôi quyết định không ra ở thời điểm đó, tiếp tục cắt hơn 30 bài để nội dung cô đọng hơn nên đến đầu tháng 8 này sách mới có thể phát hành với 2 loại ấn bản bìa mềm và bìa cứng. “Hồi ức Phú Nhuận“, không chỉ là hồi ức của riêng tác giả mà còn có một số hồi ức, chuyện kể của một số anh chị đã, đang hay từng sống ở khu vực này đóng góp vào mà tác giả ghi lại. Hồi ức luôn phải lọc qua một lớp màng lọc trí nhớ, nên mong là không bị thiếu sót nhiều khi chuyện cũ đã trôi quá xa xôi. Sách do công ty sách Phương Nam đầu tư, giấy phép xuất bản của NXB Thế Giới. Tranh bìa của anh tôi, H.S Phạm Công Tâm cùng tranh minh họa của hai cháu Ngọc Khánh, Trương Ánh Mai trong gia đình và ảnh từ các nguồn.

Thực hiện cuốn này, tôi được sự giúp đỡ của các anh chị trong trang “Phú Nhuận ngày xưa” kể một số chuyện xưa vể Phú Nhuận; gia đình ông Lê Tài Chí, chủ chợ Ga phường 9 trước năm 1975; Võ sư Lê Thanh Tùng, truyền nhân của Võ sư Lê Đại Hoan; Anh Trần Hữu Vinh (Bỉ) xa quê hương từ năm 1967, lưu giữ nhiều ký ức về Phú Nhuận; Anh Trương Văn Cường, đàn anh trong xóm của tôi; Nhạc sĩ Huỳnh Hữu Thạnh, cháu nội của nghệ sĩ Kim Thoa; Anh Trần Văn Thưởng, cũng là họa sĩ biếm Sa Tế ở xóm chợ Ga; Anh Đức Vượng, nhà chụp hình Mỹ Lai trên đường Võ Di Nguy; Anh Phước Thiện trong gia đình nhà hàng bò bảy món Ánh Hồng trên đường Nguyễn Minh Chiếu cũ cùng nhiều cô bác anh chị khác. Trân trọng cảm ơn.

Xin giới thiệu với các anh chị và các bạn, những ai quan tâm đến vùng đất Phú Nhuận.

Phạm Công Luận

Thông tin tác giả Phạm Công Luận

Sinh năm 1961 tại Sài Gòn. Hiện làm việc tại báo Sinh Viên Việt Nam - Hoa Học Trò, cơ quan đại diện tại TP.HCM. Ngoài hai cuốn Sài Gòn - Chuyện đời của phố, anh còn là tác giả của một số cuốn sách được độc giả trẻ mến mộ như Trên đường rong ruổi, Lạc giữa nhân gian, Những lối về ấu thơ, 2011; Nếu biết trăm năm là hữu hạn, 2011 (bút danh Phạm Lữ Ân, viết cùng người bạn đời của anh - chị Đặng Nguyễn Đông Vy)

Còn ai nhớ ở Sài Gòn từng có những chiều Chủ nhật vui như trẩy hội, trên ba con đường Lê Lợi, Nguyễn Huệ và Tự Do (nay là Đồng Khởi). Từng nhóm gia đình hay những đôi trai gái, những cặp vợ chồng chầm chậm đổ về bến Bạch Đằng hay tới chợ Bến Thành. Gió mát từ phía sông thổi tung những tà áo dài. Các quý ông Sài Gòn chỉn chu với mái tóc ngắn gọn thường được chải brilliantine cho gọn gàng, diện áo sơ mi tay ngắn hay montagut đỏ sẫm hoặc vàng nghệ. Những kiểu cách đơn giản mà như huyền thoại, chỉ còn đọng lại trong phim ảnh một thời.

Trong bài Gió sông Sài Gòn thổi về thành phố, họa sĩ trường phái "Tranh Gia Định" Hà Cẩm Tâm nôn nao nhớ thời tuổi trẻ ở Sài Gòn, gợi lại bao dấu ấn của một thời nhàn du thư thả, những bước chân líu lo, những tâm hồn rộn rã, những hứng thú hàn huyên và những tiếng cười giòn tan... Ông nhắc: "Những nhà sách đồ sộ. Những góc phố hằng hà sách bán xôn. Những nhà hàng sang trọng. Những bữa cơm vỉa hè. Những dancing lừng lẫy. Vài quán nhỏ nhâm nhi. Những ca sĩ áo dài má phấn môi son. Một người hát dạo xàng xê vệ đường".

Sài Gòn đó một thời ấp ủ tình yêu, đậm đà tình bạn. Tình bạn trong cảnh: "Muốn gặp nhau thật dễ như trở bàn tay, nhất là vào trời chiều bóng ngả về Tây. Ngồi uống café, chỉ một ly café thường hay café đá trong một giờ là gặp ít nhứt năm ba tên cùng một băng tần hay một vài ghế lãng đãng văn thơ mơ màng lãng mạn. Không cần nói năng chi, cá lũ cùng kéo nhau xuống bờ sông Saigon vào Point dé blagueurs (Quán nhậu ở mỏm đất de ra dưới chân cột cờ Thủ Ngữ) nhâm nhi tán dóc cho đến li bì nửa đêm về sáng rồi hân hoan lũ lượt như một lời chia tay. Có khi chiều mai gặp lại. Gặp lại. Gặp hoài, chẳng bao giờ tháy chán. Tán dóc dài dài. Nói hoài nói húy". Câu văn như say, như cuốn người đọc và làm nôn nao nhớ, nhớ rất nhiều.

"Lưu lạc giang hồ trăm nơi ngàn chốn, tình cảnh đủ điều văn minh vật chất, siêu đẳng như lai thoát vùng hệ lụy, lạnh thấu tủy xương, nóng ran sa mạc, buồn hơn mẹ chết, sướng tợ tiên ông, tự do như gió, stress thường xuyên, chết lên sống xuống, muốn gì được nấy..., mà chẳng thấy ở đâu sống "đã" bằng ở Saigon ngày ấy...". Câu viết thật dài, không muốn dứt, như nói chỉ một hơi, muốn trút hết cả nỗi lòng. Chẳng ở đâu sống "đã" bằng Sài Gòn. Ai không tin hãy đến đây sống một thời gian, rồi cảm nhận sức lay động của một câu viết chân phương mộc mạc như lời nói về Sài Gòn, một thành phố luôn tạo nỗi nhớ cho dù ở rất xa hay đang sống ngay trong lòng nó. Sài Gòn, dù ngày xưa, hơn nửa thế kỷ trước không phồn hoa bằng bây giờ, nhưng trong tâm tưởng vẫn là một thời tuyệt đẹp cho những ai có tuổi trẻ ở đây, để rồi vẫn mang một "ký ức rực rỡ" suốt cuộc đời mình.

Hồn Đô Thị

Hồn Đô Thị gồm 30 bài tùy bút được tuyển chọn từ bộ sách Sài Gòn – Chuyện đời của phố (5 tập) đã được xuất bản trong khoảng thời gian từ 2014-2018. Mỗi tập trong bộ sách thường có vài bài tùy bút – xen kẽ các bài khác mang tính sưu khảo – được nhiều độc giả đặc biệt yêu thích.

Với giọng văn trầm tĩnh, giàu cảm xúc và tư liệu đầy đặn, 30 câu chuyện kể như những thước phim ngắn được bật lên, lần lượt đưa người đọc tìm về những hồn cốt Sài Gòn đã từng hiện diện, ẩn tàng trong tính cách của người Sài Gòn và trong những góc khuất của đời sống. Nó có thể biểu hiện qua chuyện cũ về hẻm Tô Châu hay trong hẻm nhỏ gần chợ Thiếc ở Chợ Lớn, qua một chuyến dạo chơi lý thú đi thăm Sài Gòn vào thập niên 1940 của một cụ già tuổi tám mươi nhớ lại, qua chân dung người vợ Triều Châu hiền hậu bao dung của một tay trống nổi tiếng, câu chuyện “ông già áo đen” với tiếng kéo lắt xắt bên món gỏi khô bò khu nước mía Viễn Đông hay qua những tiếng rao đậm đà trong ký ức tuổi nhỏ của nhiều lớp người trên vỉa hè Sài Gòn… Tất cả là sự hòa quyện về lịch sử, văn hóa, tâm lý, lối sống, âm nhạc, kinh doanh… của những giá trị Sài Gòn đã từng tồn tại, nay trở về trong ký ức và niềm thương cảm về thân phận một thành phố mà mỗi người, mỗi thế hệ người dân đã gắn bó bằng những cách khác nhau.

Cuốn sách thực sự là món quà quý để tìm về di sản văn hóa của Sài Gòn và dành để hòa điệu, tri ân những độc giả luôn nặng lòng với thành phố này.

“Với nhiều người Việt, đậm đà trong ký ức tuổi nhỏ êm đềm chính là những tiếng rao, những âm thanh trên đường phố, đặc sắc và đa dạng, kỳ lạ và đầy dấu ấn. Nó lẩn khuất trong ngăn kéo ký ức, hiếm khi nghĩ tới nhưng bỗng nở bung ra, lao xao trong niềm nhớ khi ta động chạm đến.” (Trích Tiếng rao trên đường phố Sài Gòn năm 1943)

Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố gồm 36 bài viết về những câu chuyện gợi nhớ một Sài Gòn xưa: Con đường ký ức, Hồn đô thị, Nhà cổ ven đường, Tìm lại giấc mơ xưa, Nhiếp ảnh gia của nghệ sĩ Sài Gòn, Ban hợp ca Thăng Long, Một cuộc thi hoa hậu, Giai nhân một thuở... Những góc phố nhỏ Sài Gòn lần đầu tiên kể về chuyện đời của mình sau bao nhiêu năm tưởng chừng đã chìm sâu vào ký ức.

Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố sẽ ra ấn bản đặc biệt đẹp và trang trọng như một món quà tặng cho những Kiều bào về VN ăn tết, những độc giả lớn tuổi muốn lưu giữ những hồi ức đẹp của một Sài Gòn những thập niên 80.

=======

Không hẳn là một tập tản văn hay sách ảnh, càng không mang tính nghiên cứu, nhưng Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố lại chứa đựng rất nhiều hình ảnh, cảm xúc, đồng thời đầy ắp những tư liệu mới lạ.

Bất kể sự e dè lẽ ra phải có khi nhận xét về tác phẩm của "người nhà", tôi phải thừa nhận đây là một cuốn sách về Sài Gòn có giá trị và đáng đọc.

Tác giả không phải là nhà văn mà là một nhà báo. Vì vậy độc giả sẽ gặp phải đôi chút bất lợi, nhưng bù lại, được tận hưởng khá nhiều phần thưởng từ điều đó.

Bạn sẽ không tìm thấy những câu viết ngọt ngào về một "Sài Gòn chợt mưa chợt nắng" hay "những con đường có lá me bay". Không có những quán cà phê sang trọng và lãng mạn. Những cảm xúc không được bày ra trên câu chữ mà chỉ lẩn khuất đâu đó giữa những câu chuyện kể.

Đúng vậy, cuốn sách này đầy ắp những câu chuyện kể.

Với sự tò mò cố hữu và kinh nghiệm 30 năm làm báo, tác giả đã ghi lại được nhiều câu chuyện thú vị nhằm trả lời cho những câu hỏi mà chính bản thân anh, cũng như không ít người sinh sống ở Sài Gòn nhiều năm từng thắc mắc: người được đặt tên cho Ngã ba Ông Tạ là ai? Họa sĩ ký tên Duy Liêm trên những bìa nhạc tờ được yêu thích trước đây đã sống và làm việc như thế nào? Lịch sử một gia tộc đã và đang sống ở Sài Gòn suốt nhiều đời nay?...- Câu trả lời được ghi lại qua những cuộc gặp gỡ và trao đổi với các nhân chứng cụ thể chứ không chỉ nhờ tra cứu sách báo. Chính điều đó tạo nên giá trị về mặt tư liệu cho cuốn sách.

Và có thể, bạn sẽ nhận ra rằng người Sài Gòn không chỉ là những người đã ra đi, hay trở về, mà còn là những người ở lại và chưa bao giờ rời xa.

Người Sài Gòn, không chỉ là giới thượng lưu thường xuất hiện quanh những đoạn đường sang trọng khu quận Nhứt, mà còn là phần đông bình dân sống trong những con hẻm nhỏ ở Đa Kao, Thị Nghè, Phú Nhuận hay Chợ Lớn...

Người Sài Gòn, không chỉ là các nghệ sĩ nổi danh thong dong tụ tập trong quán cà phê thời thượng, bàn chuyện thi văn nhạc họa, hay những cô gái xinh đẹp dạo phố trong tà áo lụa, mà còn là những con người không xuất hiện trước đám đông, chỉ lặng lẽ âm thầm dâng tặng đời mình cho thành phố này qua mấy thế kỷ thăng trầm.

Người Sài Gòn không cống hiến tài năng hay công sức của mình cho thành phố như một lý tưởng. Họ cống hiến một cách tình cờ vì đã làm việc tất phải làm đến nơi đến chốn.

Người Sài Gòn, họ không màng thổ lộ cho ai hay mình yêu sâu đậm ra sao và nhớ da diết thành phố của mình như thế nào.

Người Sài Gòn, không để ý đến việc bạn viết "Sài Gòn" hay "Saigon", cũng không quan tâm bạn nói giọng miền nào, miễn hiểu nhau là được.

Người Sài Gòn không nhất thiết bắt bạn phải gọi đường phố theo tên mới hay cũ, miễn sao tìm thấy nhà là được.

Bởi với họ, chẳng có gì phải cực đoan.

Với những người Sài Gòn mà tôi biết, nếu có điều gì cực đoan thì đó chính là nghĩa khí. Đất Sài Gòn ưa chuộng những con người đàng hoàng và có nghĩa khí. Có nghĩa khí là sống làm sao để những người mà mình xem trọng không coi thường mình. Có nghĩa khí là dám nói dám làm. Dám làm dám chịu.

Càng hiểu sâu về một Sài Gòn không nằm trên bề mặt của những bảng tên đường hay nhà hàng quán xá thì tôi càng thấy Sài Gòn giống một kim tự tháp, nếu đứng từ xa bạn chỉ nhìn thấy cái chóp nhọn, phần caọ nhất nhưng có diện tích nhỏ nhất. Chỉ khi đến thật gần, thậm chí bước vào bên trong, bạn mới nhận ra phần chân đế của nó rộng lớn chừng nào. Nếu chúng ta nhìn Sài Gòn và chỉ thấy đỉnh cao lấp lánh ở ngay trước mắt, nghĩa là ta còn chưa đến đủ gần.

Giống như phần chìm của một tảng băng, chính cuộc sống lặng lẽ trong dân gian lại chứa đựng cái chất Sài Gòn đậm đặc nhất. Bắt nguồn từ tấm linh hồn của đất Gia Định thuở xa xưa, nó vẫn đang âm thầm chảy như một mạch nguồn mạnh mẽ của đời sống Sài Gòn hôm nay, dù không dễ vẽ nên hình hài và cũng không mấy ai nhận thấy.

Chắc chắn có một chút dáng dấp của "chất Sài Gòn" ấy trong cuốn sách này. Sự phong phú của các chi tiết cũng như giọng kể có chút lan man đời thường đôi khi khiến ta lạc lối. Không trau chuốt về câu chữ, nhưng bù lại, chất liệu thực tế ngồn ngộn bên cạnh những tấm ảnh hay tranh minh họa cũ, mới được sưu tập công phu, khiến cho việc đọc sách giống như bạn đang ngồi trong quán cà phê đầu hẻm, vừa nhìn cuộc đời trôi qua vừa nghe một người già kể những câu chuyện xưa nay, dắt dây nhau theo một cách khó ngờ. Trong đó, có người lạ và có cả người quen, có chuyện hấp dẫn, có chuyện lê thê. Nhưng chắc là không hề nhàm chán.

- Đặng Nguyễn Đông Vy -

Sài Gòn, cũng như bất cứ thành phố nào trên thế gian, giấu trong lòng nó hàng ngàn ký ức. Có loại ký ức hiện hữu, chẳng hạn một bức tranh xưa, một tờ báo cũ, một món nữ trang; cũng có loại ký ức thuộc về tinh thần, chỉ có thể sống trong niềm thương nỗi nhớ của người hoài niệm. Mà dù là loại ký ức nào thì chúng cũng đang dần bị thất tán, lãng quên. Thật may, Sài Gòn còn có một người tình như Phạm Công Luận.

Mối tình của anh với Sài Gòn đã cho ra đời bộ sách quý, Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố tập 1 và 2. Khi tập 1 ra đời, nhiều người cầm cuốn sách trên tay đã rưng rưng, bởi những hình ảnh xưa cũ này, những câu chuyện đượm màu ký ức này, chúng như cỗ máy thời gian thần kỳ ngay lập tức đưa người ta quay về với một thời hoa mộng.

Có thể nói Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố là một tác phẩm khảo cứu công phu, nghiêm túc, với rất nhiều tư liệu quý hiếm mà thậm chí thư viện hay bảo tàng quốc gia cũng không có được. Bên cạnh đó cuốn sách cũng có thể coi như một áng văn chương mềm mại, tinh tế và thâm trầm. Văn Phạm Công Luận trong Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố dường như hòa làm một với rêu phong. Độc giả đã quen lối văn hùng biện, triết luận của anh trong “Nếu biết trăm năm là hữu hạn”, “Những lối về ấu thơ”… khó có thể nhận ra anh trong cuốn sách này, nhưng thật ra anh luôn có ở đó. Những câu văn anh giấu mình, khiêm nhượng trước sự mênh mông của đời phố và đời người.

Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố tập 2 có nhiều tư liệu hiếm và lạ hơn tập 1. Chẳng hạn những bức tranh quý giá trong bộ sưu tập của chị Loan de Fontbrune, một nhà sưu tầm Pháp tha thiết yêu nghệ thuật Việt; hình chụp Trịnh Công Sơn tuổi 23 già dặn và ưu phiền; hình chụp bản viết tay bức thư của cụ Vương Hồng Sển gửi Thủ tướng chánh phủ Việt Nam cộng hòa; hình ảnh nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang cùng người vợ mong manh, bạc phận… Và còn nhiều nhiều nữa. Hẳn Phạm Công Luận đã bỏ lại trong những ngõ ngách Sài Gòn cả một phần tuổi trẻ với bao nhiêu thời gian, công sức, đam mê mới có được những tư liệu độc đáo, quý hiếm này. Và hẳn người trao nó cho anh đã nhìn thấy trước mắt mình một tri âm tri kỷ, một tao nhân nặng nợ với Sài Gòn, một kẻ hành hương, một người thủ tín…

* * * * *

“Ai cũng thấy lịch sử Sài Gòn chỉ vài trăm năm, tài liệu cổ rất ít. Các tài liệu viết có bài bản chủ yếu bằng tiếng Pháp, là điều khó khăn nếu không nắm được ngôn ngữ này. Tôi tự biết không thể đi vào việc nghiên cứu, nên chỉ nhẩn nha viết điều gì mình có tài liệu, điều gì đủ cảm hứng để xông vào tìm hiểu. Cuốn sách của tôi giống như một cuốn tạp chí về Sài Gòn xưa do một người viết, sắc thái chính là chủ quan. Tài liệu là tùy duyên, phải tương đối lạ và độc, quan trọng nhất là tài liệu sống qua gặp gỡ, phỏng vấn. Hình ảnh cố gắng sao cho phong phú. Trong quá trình đi tìm tài liệu, khi không lần ra đầu mối hoặc thấy không có gì hay, tôi bỏ qua đề tài đó và đi tìm điều khác.”

“Tôi đọc được câu: “Lịch sử nhân loại như một dòng sông đôi khi đầy máu và xác những người chém giết nhau, cướp bóc lẫn nhau; mà các sử gia chỉ thường chép những hành động đó thôi. Nhưng trên bờ còn có những người khác cất nhà, làm vườn, nuôi con, làm thơ” (Will & Ariel Durant). Có những điều đã có người viết rất giỏi, nên tôi muốn góp sức viết chuyện “trên bờ” của dòng lịch sử, là những chuyện đời thường “cất nhà, làm vườn, nuôi con...”. Có thể chúng riêng tư nhưng cuộc sống đời thường của một giai đoạn quá khứ nào đó vẫn góp phần vào chuyện đời của một thành phố.”

(Trích “Tác giả Phạm Công Luận: Viết về những chuyện “trên bờ” của dòng lịch sử - Báo Tuổi Trẻ Cuối Tuần)

Một số nhận xét về cuốn sách

“Điềm đạm, nhẹ nhàng và cẩn trọng là những gì người đọc có thể cảm nhận tính cách của Phạm Công Luận qua văn anh. Sau cuốn Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố 1 được độc giả quan tâm đặc biệt, Phạm Công Luận trở thành tên tuổi mới đáng chú ý trong dòng sách viết về Sài Gòn vốn ít ỏi bấy lâu. Sự chỉn chu kỹ lưỡng và cái nhìn của một ký giả biết lùi khỏi những chộn rộn thời sự giúp anh có được sự giản dị, tinh tế khi thu thập và kể lại vệt chuyện về Sài Gòn - thành phố mà anh sinh ra và lớn lên.” - Tuổi Trẻ Cuối Tuần

“Cuốn sách có nhiều hình ảnh xưa chưa công bố. Lật giở từng trang sách, người đọc có thể nhớ về Sài Gòn của một thời, những bìa báo xuân và đĩa nhạc xưa cũ, cội nguồn những tấm ảnh về các diễn viên nổi tiếng nay đã lui vào hậu trường, những sinh hoạt lạ lẫm của "hòn ngọc Viễn Đông" đầu thế kỷ 20, những câu chuyện kiếm sống đầy xúc động trên đường phố Sài Gòn - Gia Định và hồi ức Tết đậm đà thân thương.” - VnExpress

“Đọc sách anh Phạm Công Luận, tôi chợt khám phá ra mỗi một con người Việt Nam là một kho tàng, từ những người vô danh, đến những người danh tiếng. Đề tài viết không đâu xa nằm trong sự tiếp xúc trong cảm thông, trong giao tiếp hằng ngày. Đọc sách anh tôi chợt thấy mình còn nợ với biết bao nhân vật trong thời đại mà tôi đã gặp thân thiết. Những người trong sách anh tôi đã gặp trong đời, và biết bao nhiêu người khác tôi đã gặp thật đáng viết. Sách của anh cho chúng ta những hình ảnh về Sàigòn những ngày xưa thân yêu, xin trân trọng giới thiệu cùng độc giả tại hải ngoại, thật là một món quà quý báu cho người Việt nước ngoài trở về quê hương, mang quyển Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố của anh Phạm Công Luận, làm quà trao tặng nhau để cùng nhớ về quê hương những ngày tháng xa xưa, còn rưng rưng đầy kỷ niệm thân yêu.” - T.S Phạm Trọng Chánh

“Luận có nhiều “hàng độc” để viết lắm: những căn nhà cổ, những bức tranh giấy và tranh kiếng Lục Tỉnh Nam Kỳ, những tấm ảnh “minh tinh, tài tử”, những tờ nhạc, tập báo, quyển sách xưa hiếm. Anh “moi móc” từ những vựa ve chai ngoài đường và trên mạng cho đến những sưu tập cá nhân ở Việt Nam và hải ngoại, để đưa ra những tư liệu không chỉ bằng chữ viết, chữ in mà còn là hình ảnh, lời kể, bức tranh, bức tượng, cuộn phim sống động. Tất cả những nhân chứng, vật chứng ấy, thấm đậm - cái nôn nao đi tìm sự thật và vẻ đẹp của ngày xưa và người xưa. Thấm đậm - cái cách anh yêu Sài Gòn không ồn ào mà lại sâu lắng... Và rồi, trên cái vốn thông tin và tư liệu giàu có đấy, để viết được thành sách, Luận có được một sự quan sát tỉ mỉ và tìm kiếm nhẫn nại. Luận có được một thần thái, một cách viết nhẹ nhàng, không cần điệu nghệ, không cần khoa trương mà vẫn cháy bỏng tình yêu đất và người.” - Nhà báo Phúc Tiến

Cũng là những câu chuyện về Sài Gòn với phong cách điềm đạm, nhẹ nhàng, cẩn trọng như hai tập sách trước, nhưng với mỗi câu chuyện trong Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố 3, tác giả Phạm Công Luận vẫn mang lại sự mới mẻ và cảm giác hứng thú riêng cho người đọc bằng những tư liệu quý, sinh động, cách thể hiện mềm mại, có tính hệ thống, suốt hơn 330 trang sách.

Sài Gòn qua góc nhìn của người ở xa:

Mạch ngầm xuyên suốt mà người đọc dễ dàng nhận ra thông qua Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố 3 vẫn là một Sài Gòn phồn hoa, rộng mở đón nhận thành phần, không phân biệt xuất thân, gốc gác. Những đặc điểm đó khúc xạ qua lăng kínhvà sự nhìn nhận riêng của những nhân chứng từng là người ở các tỉnh lân cận đến thành phố này. Theo tác giả: “Những người di dân đến Sài Gòn luôn phát hiện những điều thú vị mà những người sống ở đô thị này từ nhỏ đến lớn cũng không nhận ra được”.

Đó là một Sài Gòn sang trọng, hoa lệ trong lời kể của chàng thanh niên Lý Thân – cậu ấm trong một gia đình ở Lái Thiêu (Bình Dương), thông qua chuyến lang thang khám phá của mình trên đường phố Sài Gòn trước 1954. Sài Gòn trong mắt người miền Trung cách nay hơn bảy mươi năm trước là: “... nhà cửa phố xá đông nghẹt, có nhà lầu cao ba tầng, có đường đi rộng rãi ba thước, trên bộ xe hơi chạy boong boong, dưới nước tàu thủy chạy vù vù, tối về đèn điện thắp sáng choang như ban ngày, ông Tây bà đầm ôm nhau đăng-xê coi vui mắt quá chừng! Thật là văn minh quá sức tưởng tượng của dân An Nam ta...”. Có thể đó là những ngộ nhận từ sự thật được tô vẽ thêm, nhưng qua những trang sách, Sài Gòn còn là nơi những người nghèo chí thú làm ăn và giỏi tích cóp như “chú Chệc bán đậu phộng rang”, “cánh xe ôm uống cà phê vợt đọc nhật trình” hay cư dân góc xóm Đa Kao… Không giàu có nhưng có thể tồn tại an nhiên và phong lưu, giữ bản sắc, nguồn gốc của mình. Ngay cả ở người giàu sụ, tiêu tiền như nước cũng có tác phong giản dị đến bất ngờ như trong bài “Người trong này họ như thế”. Sài Gòn qua câu chuyện của người con dâu trong một gia đình cư dân lâu đời ở Bà Chiểu chuẩn bị đón Tết tái hiện đời sống người Sài Gòn – Gia Định hồn hậu, nhân ái, trọng nghĩa. Sài Gòn trong sinh hoạt những ngày trước Tết của gia đình gốc người Hà Nội đến sống ở cổng xe lửa số 7,quận Phú Nhuận với sự tinh tế, nhẹ nhàng, thoảng hương hoa thủy tiên trong nỗi nhớ quê xưa rưng rưng ký ức. Góc nhìn của họa sĩ ký họa kiêm phóng viên Mỹ Dick Adair về những bức tranh ghi chép mọi mặt đời sống nơi đây, ghi nhận tinh tế đến chi tiết người Sài Gòn “giặt đồ, nghe radio và mùi nước mắm đang xào nấu trên bếp”, trong khi bên kia sông máy bay đang nã đạn và kết luận rằng:“sự hòa nhập vào đời sống Sài Gòn mới là câu chuyện thú vị hơn mọi kế hoạch đã trù tính”.

Những gì làm nên “chất Sài Gòn”?

Người thời nay nghe mỹ từ “Hòn ngọc Viễn Đông”, nhưng mấy người hiểu được nguyên nhân cũng như lý giải vì sao có tên gọi đó? Một điều thú vị của Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố 3 có những tư liệu (vô tình hay hữu ý), dần hé lộ và cắt nghĩa cho quá khứ lung linh của thành phố này. Nó xuất phát từ ý chí của người tha hương đến Sài Gòn đến lập nghiệp, như cách chủ tiệm may đồ đầm Kim Sơn ở đường Amiral Dupré ở trung tâm thành phố tổ chức tiệm may có bài bản khiến khách nước ngoài và giới nghệ sĩ luôn hài lòng. Bà Trùng Quang – người phụ nữ Sài Gòn gốc Bắc tài hoa, ham học hỏi tìm cách sang Nhật du học và hình thành doanh nghiệp làm sản phẩm “Búp bê văn hóa” tinh sảo, mang bản sắc Việt mà đến bây giờ chưa ai khôi phục được. Ông Nguyễn Gia Tốn, với trăn trở cải tiến kỹ thuật, kết nối hai chiếc xe máy hiệu Gilera thành chiếc xe bốn bánh giá rẻ. Đó là câu chuyện của nhà trí thức cách mạng Nguyễn An Ninh, không ngại bước ra lề đường phố chợ với lời rao trào lộng để thu hút khách hàng mua dầu cù là. Là sự ra đời của chiếc xe ôm Lambretta đầu tiên, theo tinh thần “cái khó ló cái khôn”. Đó là cách người Sài Gòn tâm huyết cho giáo dục thế hệ trẻ qua nhiều tủ sách lành mạnh, mà đặc biệt là tủ sách Tuổi Hoa dồn cả tâm huyết của văn nhân, trí thức, trở thành một hiện tượng của xuất bản. Đó là cách mà Giáo sư Lê Văn Khoa xây dựng chương trình truyền hình giáo dục hiện đại và đầy cuốn hútmang tên “Thế giới của trẻ em” cách nay nửa thế kỷ, chủ động hướng đến trẻ em không có cơ hội đi học do cái nghèo và chiến sự. Đó là cách tiếp cận, nâng cao kỹ thuật và chất lượng phục vụ của phi cảng Tân Sơn Nhất thuở ban đầu.Sài Gòn cũng là môi trường cho sáng tạo, chiêu hiền đãi sĩ với quán cơm thiện nguyện kiêm phòng trà Anh Vũ, hay Hội họa sĩ Trẻ.Nơi đó, hội tụ những tinh hoa, là cảm hứng sáng tác, nâng đỡ ý tưởng mới của những người trẻ.

Trong ánh lung linh của “Hòn Ngọc Viễn Đông”, khí chất của người Sài Gòn làm nền. Đó là một kết cục đáng buồn đầy tự trọng của chị giúp việc nhà cho ông chủ người Pháp, chọn cách cuối cùng là tự vẫn để chứng minh sự trong sạch cho mình trước nghi án trộm tiền của chủ. Là lá đơn của danh thủ 28 tuổi – Phạm Văn Lắm, dù đang đỉnh cao phong độ nhưng vẫn tự trọng nhường đàn em cơ hội khoác áo đội tuyển khi nhận thấy đội tuyển cần trẻ hóa. Là Giáo sư Lê Văn Khoa, sau những cống hiến cho giáo dục ở Sài Gòn, với tài năng và tư chất sẵn có, đặt chân đến Mỹ đã có những cống hiến tầm thế giới, làm rạng danh người Việt trong nhiều lĩnh vực như nhiếp ảnh, âm nhạc… Ông không chấp nhận cúi đầu xin tiền bố thí từ chính phủ Mỹ cho cộng đồng Việt vì cho rằng: “người Việt có khả năng lớn nhưng cần được giúp đỡ để đóng góp cho xã hội” thay vì chấp nhận đánh giá: “người Việt không biết gì hết và nghèo đói nên cần hướng dẫn xin trợ cấp”. Người Sài Gòn ý thức nâng tầm hàng Việt với nhà hàng Việt cao cấp đầu tiên để đón du khách, cho ra đời Trung tâm bách hóa tổng hợp “Saigon Departo” hiện đại không thua kém một Trung tâm thương mại hiện đại ngày nay...

Những câu chuyện trong Sài Gòn - Chuyện Đời Của Phố 3, nói như cách của tác giả Phạm Công Luận là “những câu chuyện “trên bờ” của dòng lịch sử”, nhưng chúng giúp cho người đọc hình dung rõ và sinh động hơn một dòng chảy lịch sử một Sài Gòn đã trôi qua. Ký ức đô thị này may mắn được truyền giữ theo cách riêng cùng với sự ra đời của cuốn sách này. Nếu đô thị không có ký ức, theo tác giả “cũng như một con người không nhớ gì về nơi mình sinh ra, lớn lên và cách mình trưởng thành ra sao. Nếu vậy, sẽ không biết cách đánh giá đúng các giá trị để chọn lọc, giữ gìn và truyền lưu”.

Tác giả Phạm Công Luận hiện đang là nhà báo, nhà văn với nhiều tác phẩm đã xuất bản thu hút được đông đáo người đọc: Tùy bút - Hồi ký - Giai thoại trên báo Xuân Sài Gòn xưa (2002-2021), Những bức tranh phù thế (2019), Sài Gòn - Phong vị báo Xuân xưa (2018), Sài Gòn - Chuyện đời của phố ( 5 tập, 2014 - 2018), Trên đường rong ruổi ( 2014),  Nếu biết trăm năm là hữu hạn ( bút danh chung Phạm Lữ Ân, đòng tác giả Đặng Nguyễn Đan Vy, 2012),...

Sài gòn ngoảnh lại trăm năm là tác phẩm được viết ra bởi từ chính vốn sống, trải nghiệm của tác giả Phạm Công Luận về một Sài Gòn trăm năm. Trên từng trang viết, Sài Gòn hiện lên tự tại, ung dung và chậm rãi, một Sài Gòn biết tiết chế và tự cân bằng trên những câu chuyện tưởng đã thuộc về quá vãng.

"Tất cả những câu chuyện ấy xâu chuỗi như thế một kho phim tài liệu quý giá về mảnh đất Sài Gòn ngày tháng cũ, giúp ta giải mã những giá trị thuộc về và làm nên căn tính của một thành phố."_ Phanbook