Tác Giả Vũ Bằng

Trong Thương nhớ mười hai, Vũ Bằng viết về “mười hai cuộc đổi thay tiết trời, mười hai sự rung động uyển chuyển của năm tháng, của chim muông, của sắc đẹp, của hoa lá, của thương yêu, tình tứ” (Tự ngôn). Không chỉ đầy ắp những cảnh, những tình đắm đuối thiết tha, không chỉ duyên dáng và ý nhị kể biết bao câu chuyện về ẩm thực, thú vui, phong tục của miền Bắc, tùy bút này còn là một điển hình cho phong cách Vũ Bằng, đặc biệt với việc sử dụng câu từ tiếng Việt trong sáng, uyển chuyển, đầy nhạc tính. Một tùy bút đẹp như mơ. Mà đúng là giấc mơ.

Vũ Bằng viết Thương nhớ mười hai hơn một thập kỷ, từ tháng Giêng năm 1960 đến cuối năm 1971, trong căn nhà nhỏ ở Sài Gòn. Từ ngày rời Hà Nội năm 1954, ông chưa từng quay lại. Nửa đời xa quê hương, xa gia đình, xa người vợ tào khang, nhà văn viết chỉ dựa vào ký ức và mộng mơ về ngày cũ. Nửa đời người, Vũ Bằng sống trong nỗi sầu tương tư cố lý chưa bao giờ vơi ngớt.

Được đánh giá là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất viết về Hà Nội, Thương nhớ mười hai đã từng được nhiều nhà xuất bản ấn hành trong những năm qua. Với mong muốn đưa đến tay bạn đọc một ấn phẩm tinh kỹ, trang nhã, trong bản in này, Đông A sử dụng phần văn bản từ cuốn Thương nhớ mười hai in lần đầu năm 1972 của nhà xuất bản Nguyễn Đình Vượng, được bổ sung minh họa cho cả mười ba chương, gồm mười hai chương về mười hai tháng trong năm và chương cuối - “Tết, hỡi cô mặc cái yếm xanh”.

Lấy cảm hứng từ tranh lụa Việt Nam giai đoạn đầu thế kỷ XX, họa sĩ trẻ Duy Hưng học hỏi cách tạo hình, cách sử dụng màu sắc ở tác phẩm của các họa sĩ huyền thoại một thời, đặc biệt là “Tứ kiệt trời Âu” Phổ - Thứ - Lựu - Đàm… Họ là những danh họa cũng từng sống cuộc đời xa quê. Cảm được điểm chung là sự khắc khoải, tiếc nhớ khôn nguôi dưới bề mặt câu chữ của nhà văn Vũ Bằng và tác phẩm của các danh họa, Duy Hưng tận tâm tái dựng trong minh họa Thương nhớ mười hai vẻ đẹp trong trẻo, nên thơ, mơ màng của Hà Nội, của miền Bắc một thời đã xa, và nét thanh nhã, cổ điển trong phong cách của những người nghệ sĩ. Trên từng trang minh họa, với sự hỗ trợ của kỹ thuật hiện đại, họa sĩ cố công trao đến người đọc cả cảm giác bay bổng, bâng khuâng của từng vân lụa trong tranh xưa.

Với bấy nhiêu gắng gỏi của người làm sách, mong rằng khi cầm ấn phẩm này trên tay, bạn đọc sẽ có được một đôi giờ đầy cảm xúc.

Thương nhớ mười hai nằm trong tủ sách Văn chương và Mỹ thuật của Đông A.

Giới thiệu tác giả: Vũ Bằng (1913 - 1984) là nhà văn, nhà báo Việt Nam nổi tiếng của thế kỷ XX. Ông tên thật là Vũ Đăng Bằng, quê gốc ở Hải Dương, nhưng sinh ra và lớn lên tại Hà Nội. Ông theo học trường Trung học Albert Sarraut (nay là trường THPT Trần Phú - Hoàn Kiếm) và lấy bằng Tú tài Pháp. Năm 16 tuổi, Vũ Bằng có truyện đăng báo và bắt đầu theo đuổi nghề viết lách với niềm say mê mãnh liệt. Một năm sau, ông xuất bản tác phẩm đầu tay Lọ Văn theo phong cách trào phúng. Thập niên 1930 và 1940, ông trở thành chủ bút tờ Tiểu Thuyết Thứ Bảy và thư ký tòa soạn tờ Trung Bắc Chủ Nhật. Từ cuối năm 1948, ông tham gia hoạt động trong mạng lưới tình báo cách mạng tại Hà Nội. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ông vào Sài Gòn, tiếp tục niềm đam mê viết lách trong lĩnh vực văn chương, báo chí và dịch thuật cho đến khi qua đời vào năm 1984.

Sinh thời, Vũ Bằng để lại nhiều tác phẩm giá trị như tiểu thuyết Bóng ma nhà mệ Hoát, hồi ký Bốn mươi năm nói láo và các tập tùy bút Miếng ngon Hà Nội, Thương nhớ mười hai. Năm 2007, nhà văn Vũ Bằng được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Nhận xét về tác phẩm:

“Dù phải thích ứng với hoàn cảnh chính trị như thế nào đấy, cuốn sách vẫn bày tỏ rất rõ tâm sự của một người con miền Bắc nhớ da diết quê hương ở bên kia ‘giới tuyến’. Chính tấm lòng ấy đã cùng với ngòi bút tài hoa của Vũ Bằng làm nên giá trị văn chương của tác phẩm này. Nó hấp dẫn chúng ta từng dòng, từng trang...” - Giáo sư Hoàng Như Mai

“Viết về Hà Nội, viết về đất nước quê hương, không ai có thể hơn Vũ Bằng. Bởi Vũ Bằng yêu Hà Nội, yêu đất nước quê hương khi mà ông đang sống ở Sài Gòn, cách Hà Nội chưa đầy hai giờ máy bay mà vời vợi ngàn trùng. Nỗi nhớ niềm yêu ấy là tuyệt vọng! Hơn thế nữa, bà Nguyễn Thị Quỳ, vợ hiền của ông, người đã góp phần quyết định làm nên một Vũ Bằng nhà văn, nhà báo, là nguồn cảm hứng văn chương của ông…” - Nhà văn Triệu Xu

“Văn hồi ký của ông là loại văn trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào biểu hiện nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở. Các câu văn tràn đầy cảm xúc, cảm giác tinh tế.” - Trích Từ điển văn học (Bộ mới)

“Nhớ lại có những đêm tháng mười ở Hà Nội, vợ chồng còn sống cạnh nhau, cứ vào khoảng này thì mặc áo ấm dắt nhau đi trên đường khuya tìm cao lâu quen ăn với nhau một bát tam xà đại hội có lá chanh và miến rán giòn tan, người chồng lạc phách đêm nay nhớ vợ cũng đóng cửa lại đi tìm một nhà hàng nào bán thịt rắn để nhấm nháp một mình và tưởng tượng như hãy còn ngồi ăn với người vợ thương yêu ngày trước, nhưng sao đi tìm mãi, đi tìm hoài không thấy […] Người chồng dừng lại, sợ chính bóng mình. Nước mắt anh lại ứa ra, và chảy dài theo lối đi lấp loáng một bông sao rụng.”

“Đó là những gương mặt lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại như Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Tuân, Nam Cao, Nguyễn Bính, Tô Hoài... Những tác phẩm này đặc biệt quý và có giá trị nhiều mặt mà muốn hiểu được nhất thiết phải đặt chúng vào trong toàn bộ các tác phẩm hồi ký, hồi ức của Vũ Bằng.

Những chân dung văn học được viết từ những hồi ức tập trung vào từng đối tượng cụ thể khác nhau, đó là những văn nghệ sĩ cùng thời - những chân dung trong trí nhớ. Khác với loại chân dung của một số tác giả khác viết về những người đang sống cùng thời, lại ở trong cùng một không gian địa lý với nhau, cùng sinh hoạt trong một nền văn học thuần nhất được gọi là chân dung trực họa, thì chân dung của Vũ Bằng tuy viết về những người cùng thời với ông, nhưng đa số là họ đã khuất, hoặc nếu còn thì cũng sống trong sự cách biệt hoàn toàn giữa hai miền Nam Bắc, tất yếu phải là Chân dung hồi ký...

Với riêng Vũ Bằng, ông quan niệm nhà văn cũng là con người, mà đã là con người thì bất kỳ ai cũng đều có mặt tốt mặt xấu, cái hay cái dở, “Người ta có phải là thánh đâu mà hoàn toàn” (Phong Di Vũ Đình Long, ông tiên trong động Tân Dân), và nhất là những người “có tài thì có tật” như một lẽ tiền định, phổ biến, ắt phải thế, như thể Trời chẳng cho không ai một cái gì trọn vẹn bao giờ (Nguyễn Tuân: đứa con nuông của Thiên Thần và Ác Quỷ; Cái tài, cái tật của Vũ Trọng Phụng; Chữ tài, chữ tật của Tản Đà...). Chính từ một cách nhìn về nhà văn như vậy, lại được nhấn đậm thêm bằng một cái nhìn bè bạn, nên các chân dung hiện ra như những “người thường” (chữ dùng của ông trong bài Tưởng nhớ một bực thầy: Quan Thành Nguyễn Văn Vĩnh), với những chi tiết sinh hoạt đời thường… Đó chính là gương mặt cuộc sống chân thực nhất.

Nhưng Vũ Bằng cũng ý thức được một cách sâu sắc hơn ai hết rằng đã đành họ là những người thường, nhưng lại không giống những người thường đại trà bất kỳ nào ngoài đời sống, mà là người thường mang nghiệp văn chương - loại người được “văn tinh chiếu mệnh, chiếu thân”. Các chân dung đó đều được Vũ Bằng cảm nhận và thể hiện cùng một lúc trên cả hai tư cách:

…Các chân dung văn học của Vũ Bằng đã cho người đọc hiểu thêm và cảm nhận rất rõ tình hình văn học cũng như không khí thời đại thuộc giai đoạn trước 1945, hoặc từ đó đến 1954 ở miền Bắc, và giai đoạn sau 1954 ở đô thị Sài Gòn. Qua Vũ Bằng và một số gương mặt khác, chúng ta thấy cần thiết hơn bao giờ hết là phải có một bộ lịch sử văn học thế kỷ XX toàn diện của một đất nước Việt Nam thống nhất...”

(Trích lời giới thiệu sách của PGS - TS Văn Giá)

Nhà văn, nhà báo Vũ Bằng (1913 -1984) - Tên thật: Vũ Đăng Bằng - Bút danh khác: Tiêu Liêu, Vịt Con, Thiên Thư, Vạn Lý Trình, Lê Tâm, Hoàng Thị Trâm.

Các tác phẩm chính:

***

Bộ Bạn Văn Bạn Mình tuyển chọn những cuốn chân dung văn học đặc sắc. Từ cuốn sách phê bình văn học đầu tiên viết bằng chữ Quốc ngữ, tới những cuốn sách có tư liệu hiếm, độc bản, lần đầu được công bố… Những câu chuyện vô cùng hấp dẫn và thú vị. Kho tư liệu dồi dào, bao quát về lịch sử văn chương.

Cùng tìm đọc bộ sách Bạn Văn Bạn Mình (10 cuốn):

Bạn Văn Bạn Mình: Đốt Lò Hương Cũ

Bạn Văn Bạn Mình: Chân Dung Văn Học

Bạn Văn Bạn Mình: Phê Bình Và Cảo Luận

Bạn Văn Bạn Mình: Hình Dung Và Tâm Tưởng

Bạn Văn Bạn Mình: Mười Chín Chân Dung Nhà Văn Cùng Thời

Bạn Văn Bạn Mình: Cây Bút Đời Người

Bạn Văn Bạn Mình: Những Gương Mặt

Bạn Văn Bạn Mình: Văn Thi Sĩ Hiện Đại

Bạn Văn Bạn Mình: Bạn Văn

Bạn Văn Bạn Mình: Văn Thi Sĩ Tiền Chiến

Truyện Nôm Lục Vân Tiên (ra đời khoảng năm 1854 lúc Nguyễn Đình Chiểu 32 tuổi , bản Nôm khắc in sớm nhất hiện ghi nhận được là do Quảng Thạnh Nam phát thụ, Duy Minh Thị đính chính, Tôn Thọ Tường trông nom, in ở Quảng Đông 1865), 

“Gió về khuya lạnh hơn, như gợi những niềm xa vắng. Vợ đặt hai cây bài xuống chiếu và cười:

- Kết đây, ông ơi!

- Kết gì?

- Tốt đen! Tôi ăn kết tốt đen đây!

Người chồng thở dài, làm ra bộ thua, nhưng một lát sau xòe ra hai cây tốt đỏ, không nói gì. Và người vợ đỏ mặt lên - hai má tươi như hoa đào.

- Thế là bị đè rồi!

Người chồng đắc ý cười vang, nhấp thêm một chút nước trà sen; đoạn, thong thả lấy ngón tay cái và ngón tay trỏ nhón một chiếc bánh xuân cầu màu hoàng yến đưa lên miệng...”