chúng tôi ăn rừng

Chúng tôi ăn rừng: Cái nhìn sâu sắc về văn hóa người Mnông Gar

"Chúng tôi ăn rừng" là một tác phẩm kinh điển của GS Georges Condominas, được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1957. Cuốn sách là kết quả của những ghi chép chi tiết ông thu thập trong thời gian sống cùng dân làng Sar Luk trên cao nguyên miền Trung, Việt Nam.

Một công trình nghiên cứu dân tộc học tiên phong

"Chúng tôi ăn rừng" được đón nhận nồng nhiệt và được in bởi nhà xuất bản danh tiếng Mercure de France, nơi chuyên xuất bản những tác phẩm văn học của các nhà văn Pháp nổi tiếng. Nhà dân tộc học Claude-Lévi Strauss đã ca ngợi tác phẩm: "Chúng tôi ăn rừng đã đánh dấu sự đăng quang trong nền văn học dân tộc học của một thể loại hoàn toàn mới, nổi bật vì sự gắn bó và hiện thực bản địa, sâu sắc hơn tất cả những gì đã từng có trước nay".

Sống cùng người Mnông Gar

Năm 1948-1949, Georges Condominas, khi mới 27 tuổi, đã đến sống với dân làng Sar Luk, quan sát và tìm hiểu cuộc sống của người Mnông Gar mà không qua phiên dịch. Cách thức nghiên cứu độc đáo, coi "dân tộc học như một nghệ thuật sống", đã giúp ông có được những công trình viết nổi tiếng.

Cuốn sách là một minh chứng cho phương pháp nghiên cứu này. Condominas đã dành một năm sống cùng dân làng Sar Luk, trải nghiệm cuộc sống, nghi lễ, văn hóa của họ. Ông đã ghi lại tất cả những gì mình chứng kiến, từ những nghi lễ truyền thống như đám tang, đám cưới, lễ Đất lớn, cho đến những hoạt động thường ngày của người dân.

Bức tranh chân thực về cuộc sống của người Mnông Gar

"Chúng tôi ăn rừng" không chỉ là một công trình nghiên cứu lý thuyết về cấu trúc xã hội của người Mnông Gar, mà còn là một bức tranh chân thực và chi tiết về cuộc sống của họ. Tác phẩm mô tả cuộc sống hàng ngày, nghi lễ, niềm tin, tình cảm, và mối quan hệ giữa con người với nhau.

Condominas đã sử dụng những ví dụ cụ thể, những câu chuyện đời thường, để minh họa cho những khía cạnh văn hóa của người Mnông Gar. Thay vì trình bày một lễ Tâm Bôh lý thuyết, ông đã miêu tả chi tiết một lễ Trao đổi hiến sinh trâu cụ thể, với ngày tháng, bối cảnh và những chi tiết đặc biệt. Tương tự, ông không phác thảo một lược đồ hôn nhân điển hình, mà kể lại đám cưới của Srae và Jaang với mọi tình tiết cụ thể.

Một tác phẩm kinh điển về dân tộc học Việt Nam

"Chúng tôi ăn rừng" là một tác phẩm kinh điển về nghiên cứu dân tộc học ở Việt Nam. Cuốn sách đã từng được xuất bản tại Việt Nam cách đây hơn 10 năm. Nay, Omega+ xuất bản lại với hình thức bìa mới và biên tập lại một số lỗi, nhằm mang đến cho độc giả một tác phẩm giá trị và kinh điển.

Trích đoạn hay:

"Bốn người đàn ông ngâm nga mấy khúc ca khác nhau cầu cho Jôong khỏi bệnh. Hát nói xong, Bbôong-Mang cầm cái nút ché phủ hèm thấm máu và quỳ xuống bôi lên ngưỡng cửa, vừa bôi vừa đọc thuộc lòng nhiều bài ca chúc tụng. Còn ông phó thì đeo kiếm trên vai trái, đứng ở gần cửa, ông bôi máu lên chỗ cao nhất của cánh cửa và gọi các Thần:

Đau đớn làm tao rên rỉ, ơi Thần linh, tao van người;

Nỗi đau làm tao kêu than, ơi Thần linh, tao van người;

Tao rú lên vì đau, ơi Thần linh, tao van người.

Sợi dây bị đứt, tao cầu xin người nối lại;

Rào chắn bị gãy, tao cầu xin người buộc lại;

Một, hai, tao cầu xin người trông coi....”(Trích: Chương IV - Đi tìm hồn ở thế giới bên kia)

"Khách phải là người uống đầu tiên, anh ta phải hút một lượng rượu nhất định (bao giờ cũng là số chẵn), hết số đó, anh ta nhường chỗ cho chủ nhà, người này phải uống cùng một lượng rượu như thế. Vị khách lại quay lại bên cần rượu và cuộc chơi lại bắt đầu, cho tới khi người khách ngắt quãng vòng quay và nhường chỗ cho một cặp thích hút rượu khác tới thay. Vì nói chung liều lượng phải hút vào khá cao, nên đôi lúc người uống có thể cho một trong số những người đang có mặt ở đó một cốc hay một ống tre anh ta đã dùng cần hút mà trút đầy rượu. Ngay cả lúc bình thường, việc “trao đổi rượu uống” chẳng có vẻ gì là một hành vi trịnh trọng, chủ yếu đó chính là dịp để tán chuyện và đùa vui; khi rượu đã phát huy tác dụng và nếu những kẻ đồng mưu lại phấn chấn, cuộc đấu rượu có thể được kèm thêm một cuộc hát đối. Có thể hình dung được sự ồn ào do cái trò đó gây ra trong một căn phòng chất tới khoảng một trăm năm mươi người và ở đó tại mỗi chiếc trong số hai mươi lăm cái ché xếp thành dãy dài lại túm tụm các cặp đôi, cặp ba hay thậm chí có cả cặp bốn nữa.”(Trích: Chương II - Lễ kết nghĩa của Baap Can, một lễ Trao đổi Hiến sinh trâu)

Về tác giả:

Georges Condominas (1921-2011) sinh tại Hải Phòng, là cử nhân Luật và Mỹ thuật tại Hà Nội, Văn học và Dân tộc học tại Paris. Ông là Tiến sĩ văn học và khoa học nhân văn, Giám đốc Trung tâm tư liệu và nghiên cứu về Đông Nam Á và khu vực Nam đảo, Giáo sư thỉnh giảng tại một số trường Đại học ở Mỹ, Nhật Bản... Năm 2009, ông được nhận Giải thưởng văn hóa Phan Châu Trinh.

Tác phẩm tiêu biểu:

- Chúng tôi ăn rừng

- Fokon’olona và những tập thể nông thôn ở Imerina

- Không gian xã hội vùng Đông Nam Á

- Đạo Phật ở làng.